Haiku to wyjątkowa, krótka forma, która wciąż zachwyca początkujących poetów swoimi możliwościami. Pomimo określonych ograniczeń, podziału na wersy i sylaby oraz określonej tematyczności jest wspaniałą zabawą językową na kółkach poetyckich. Co jest tak szczególnego w haiku, że ten zwięzły rodzaj wiersza podbił świat?
Hokku – poezja kraju kwitnącej wiśni
Japońscy poeci, tacy jak Masaoka Shiki zasłynęli utworami złożonymi z 17 sylab pisanymi w trzech wersach o układzie 5-7-5 – w tym układzie każda cyfra odpowiada liczbie sylab jakie muszą znaleźć się w jednej linijce tekstu. Prawdziwe haiku ma w sobie serce filozofii zen. Tematyka na pierwszy plan wybija elementy przyrody, pór roku: wiosnę, jesień i zimę. Pierwsze wersy służą do przedstawienia konkretnych obrazów, po których następuje wers trzeci – refleksja. Ta japońska forma poetycka odnosi się do otaczającego świata zgodnie z filozofią zen, według której najwięcej prawdy jest w opisie natury.
W tym miejscu chciałbym wyjaśnić, że chociaż bardzo często pojęcia hokku oraz haiku widujemy stosowane wymiennie, tak naprawdę dotyczą czegoś innego. Hokku to po prostu pierwszy wiersz, nie tylko haiku, ale każdego innego samodzielnego utworu. No dobrze, myślę, że na razie dość teorii. Chciałbym teraz napisać z Wami klasyczne haiku oraz moją własną wersję tej formy poezji. Zobaczycie, że jest naprawdę łatwe do napisania.
Jak napisać klasyczne haiku?
W ostatnim artykule omówiłem pisanie wierszy, a przede wszystkim główne podstawy na których warto rozwijać swoje umiejętności. Praktyka wielu pisarskich technik oferuje na początku młodym pisarzom przede wszystkim rozwijanie kreatywności. Styl jest czymś, co przychodzi dopiero z czasem. Koła literackie bardzo często organizują konkursy na pisanie haiku, ponieważ jest ono sposobem na wyrażanie myśli autora. Dzięki temu, że odnosi się do natury, poza jego zewnętrzną warstwą można doznać krótkotrwałego olśnienia poznając swoje własne myśli. Jeśli nie wiesz jak napisać haiku, zacznij od pierwszych 5 sylab. Spójrz za okno, zainspiruj się naturą. Dobre haiku wychodzi z wnętrza naszej duszy, jest krystalicznie szczere, to refleksyjne odczucie blasku słońca odbijającego się od liści brzoskwini. To wszystko, co zaobserwujesz swoimi oczami oraz sercem. Widząc w ten sposób, zrozumiesz, że pojęcia haiku nie da się całkowicie zinterpretować.
Oto haiku pisane przed chwilą dla Was:
fiołkowe niebo (5 sylab)
chmur płynących purpura (7 sylab)
toną znów myśli (5 sylab)
W napisanym przeze mnie utworze czytelnik dostrzeże konkretną interpretację: podmiot liryczny wpatruje się w zachodzące słońce oraz chmury na niebie. To moment zadumy nad chwilą, być może upija właśnie łyk uprawianej niegdyś na japońskich dworach herbaty. W powietrzu czuć spokój, dookoła potencjalnie nie dzieje się nic istotnego. Podmiot liryczny skupia się na swoich myślach, które wręcz namacalnie przepływają przez jego głowę. Tak niewiele słów potrzeba aby wyobrazić sobie poetycką wizję, którą zaobserwował pisarz.
Jak napisałem haiku?
Utwór zacząłem od nadającego główny motyw wiersza hokku: „fiołkowe niebo”, by dzięki podziałowi na trzy wyodrębnić pewno napięcie. Drugi wers: „chmur płynących purpura” to nic innego jak kontynuacja wizji, siedem sylab szczegółowo opisujących sytuację, której przygląda się poeta. To wszystko po to, by pozostawić w umyśle odbiorcy jedynie trzeci wers refleksyjny: „toną znów myśli”. Trzy linijki, a tak wiele można zawrzeć w nich metafor. Sylabiczny minimalizm.
Spróbuj, teraz twoja kolej. Jeśli możesz usiądź gdzieś na dworze, na przykład w parku. Uspokój swój umysł. Napisz składający się z siedemnastu sylab wiersz o klasycznej budowie 5-7-5. Teraz powinno Ci pójść już znacznie łatwiej 🙂
Współczesne haiku według mojej autorskiej metody
Wiele lat temu eksperymentując z haiku zauważyłem, że dla początkującego pisarza forma ta może być zbyt krótka, aby opowiedzieć, wszystko, to, co kotłuje się w jego głowie. To prawda, że największą trudnością tej japońskiej formy jest oszczędność w słowach. Zachwycony estetyką i przyjemnością z pisania tej formy zaproponuję Wam teraz nieco inny styl wiersza oparty o haiku. Jest to budowa 5-7-5-5-7-5-5-7-5 – system dzięki któremu udało mi się na początku swojej pisarskiej drogi, ponad dekadę temu pisać pierwsze minimalistyczne wiersze, bez rymów oraz przesadnej liczby słów. Dopiero po tym typie poezji, udało mi się wejść na następny poziom w twórczości nierymowanej: napisać wiersz biały.
Przeczytajcie moje rozrośnięte haiku oparte o ten system. Jest to już coś innego, ale to nadal ulotna poezja, w której autor ma ograniczoną liczbę sylab na wers:
turkusowa szać (5)
zarosła świat miłości (7)
łabędzie pióro (5)
upada na dno (5)
zgubiony symbol wiedzy (7)
szuka lekkości (5)
potrójne więzy (5)
łączą koniec z końcem (7)
to dzisiejszy świat (5)
W swoim własnym wierszu odkryłem wtedy, że poezja to przede wszystkim świetna zabawa. Abstrahując od klasycznych metod pisania haiku często lepiej jest eksperymantować z własnymi formami jego estetyki. Współczesne haiku to dla poetów szansa na stworzenie czegoś, co określa się mianem nowego stylu poezji. Neohaiku? Na pewno nie jestem temu przeciwny 🙂