Rymy od wieków towarzyszą poezji. Ich harmonijne brzmienie okala wiersz i pozwala na podkreślenie treści zawartej w jego obrębie. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się bliżej temu, czym są rymy i jakie są ich popularne rodzaje. Rymy w wierszach mają kluczowe znaczenie dla tworzenia sensu i wprowadzania w klimat utworu. Warto zatem poznać rodzaje rymów w wierszu, by móc tworzyć je sprawnie i oryginalnie za każdym razem.
Czym jest rym: krótka definicja
Rym to powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów wiersza. Rymy pełnią przede wszystkim funkcję estetyczną i melorecytacyjną, umożliwiając tworzenie przestrzeni rymowej, która wpływa na lepsze zapamiętywanie wiersza i jego interpretację. Podstawowy podział rymów ze względu na rodzaj brzmienia dokonuje się na rymy gramatyczne i brzmieniowe.
Jaki jest podział rymów ze względu na brzmienie?
Rymy gramatyczne
Rymy gramatyczne tworzone są z wyrazów zgodnych pod względem gramatycznym, ale różniących się brzmieniem, takich jak „król” i „stół”.
Przykłady rymów gramatycznych
- sobie – tobie
- cienie – mienie
- chowają – narzekają
Różnice między rymami gramatycznymi a brzmieniowymi
Rymy gramatyczne różnią się od rymów brzmieniowych przede wszystkim doborem słów. Mogą one składać się z samogłosek, spółgłosek lub całych wyrazów, a ich układ może być dowolny.
Podział rymów ze względu na układ brzmieniowy
Wyróżnić można kilka typów rymów ze względu na sposób ułożenia dźwięków w akcentowanej sylabie końcowej wersu.
Rym męski
Definicja i przykłady
Rym męski to rym, któremu towarzyszy akcent oksytoniczny. Przykłady to np. „sad – gad” lub „wpół – truł”. Pod względem przestrzeni rymowej rym męski obejmuje zazwyczaj tylko pół sylaby.
Rym żeński
Definicja i przykłady
Rym żeński polega na zgodności brzmienia samogłosek przedostatniej i ostatniej sylaby w wersie, towarzyszy mu również akcent paroksytoniczny. Przykłady to np. „kłoda – woda” lub „mowa – nowa”.
Rym daktyliczny
Definicja i przykłady
Rym daktyliczny inaczej nazywany także proparoksytonicznym to rym, w którym akcent pada na zgłoskę trzecią od końca. W języku polskim spotyka się je bardzo rzadko. Wykazują one znaczny obszar współdźwięczności rymowej i obejmują zwykle dwie i pół zgłoski. Są to rymy wysoce pogłębione, przez ekspertów określane jako wyszukane.
Przykład rymu daktylicznego z „Sonetów Międzyleskich” Adama Witczaka:
Sztucznym ujęta łożem płynie bez ryzyka,
Skocznie gdzieniegdzie pląsa,
gdzieniegdzie bystrzy się,
Skrzętnie we własnym lustrze jak gdyby iskrzy się
Sama do Słońca, jasna jak metafizyka.
fragment utworu Rzeka – przykład rymów daktylicznych końcowych
Układy rymów męskich i żeńskich i daktylicznych
- Rym parzysty – parzyste wersy rymują się ze sobą, tak samo jak wersy nieparzyste, np. ABAB lub AABB.
- Rym okalający – parzysty i nieparzysty wers rymują się ze sobą, np. ABBA lub czasami także ABCCBA.
Stylistyczne zastosowanie różnych układów brzmieniowych
Różne rodzaje rymów wpływają na odbiór wiersza. Być może do tej pory pisałeś jedynie wiersze białe albo poezję japońską. Stosując rymy męskie, czyli rymy, w których końcowe sylaby rymujących się wyrazów są akcentowane, nadają wierszowi pewnego rytmu i rymiczności. Takie rymy częściej pojawiają się w utworach zdecydowanych, o wyrazistych emocjach i agresywnym rytmie. Rymy żeńskie, z kolei, to rymy, w których akcent przypada na przedostatnią sylabę wyrazu rymującego się. Tego typu rymy są subtelniejsze i łagodniejsze. Dzięki nim wiersz nabiera bardziej łagodnego charakteru, a dźwięki brzmią w nim bardziej harmonijnie. Rymy daktyliczne to rymy, w których trzy kolejne sylaby w wyrazie rymującym się są akcentowane, co czyni je jakby krótszymi i bardziej rytmicznymi. Różnorodność rodzajów rymów wpływa na wyjątkowość wiersza. Sprawiają one, że każdy utwór ma swój wyjątkowy rytm i klimat. Układy rymów wydają Ci się skomplikowane? Poznaj podstawy pisania wierszy zanim zaczniesz tworzyć bardziej rozwinięte utwory.
Zapraszam serdecznie do innych artykułów 🙂