Praca pisarza może wydawać się początkującemu autorowi spełniająca i dobrze płatna, ale wiele osób nie wie, jakie są prawidzwe realia tego zawodu. Zwykle patrząc na standard życia i zarobki pisarzy patrzymy na dochody autorów z absolutnego topu. Rzeczywiście tantiemy za prawa autorskie do filmów, seriali czy zagranicznych edycji powieści brzmią całkiem nieźle. Kto nie chciałby zostać autorem bestsellera New York Timesa? Czy jednak zwykły pisarz może zarobić dużo pieniędzy na swojej pracy? Jakie są zasady wynagradzania pisarzy w Polsce? Czy debiutujący pisarz zarabia w ogóle coś na swojej debiutanckiej książce? Okazuje się, że odpowiedzi na te pytania nie są jednoznaczne i zależą od wielu czynników. O tym w moim artykule.
Jak wygląda wynagrodzenie pisarzy w Polsce? – Dużo zależy od umowy
Wynagrodzenie pisarzy w naszym kraju zależy przede wszystkim od umowy, jaką podpisują oni z wydawcą. Nie jest to jednak temat jasny i przejrzysty. Wydawnictwa płacą zupełnie inaczej debiutantom niż znanym i uznanym twórcom. Wynika to z tego, że ich marka na rynku jest już konkurencyjna. Przyjmuje się, że zwykle pisarz otrzymuje pewien procent od każdego sprzedanego egzemplarza książki – może to być od 2 do 15% ceny detalicznej. W przypadku umów autorskich zwykle stosuje się trzy modele wynagrodzenia: stałe, procentowe lub mieszane (czyli połączenie stałej kwoty z procentem od sprzedaży). Dlaczego procent jest taki mały? Należy pamiętać, że na cenę detaliczną nakłada się marżę sprzedającego, która zwykle wynosi od 40 do 60 % ceny książki. Zakładając, że wydawnictwo sprzeda w księgarni jedną książkę w cenie 40zł, to możemy ustalić że około połowa tej ceny trafi do nich spowrotem.
Z poprzednich moich artykułów wiesz już jak wygląda proces wydawniczy. Wydawca ponosi na starcie szereg kosztów, które mocno ograniczają jego zyski i z tego powodu autor otrzymuje tak niewiele. Autorzy książek popularnych zgarniający jedynie 5% ceny okładkowej książki zarabiają całkiem nieźle, ale tylko w przypadku gdy ich dzieło rozejdzie się w dużym nakładzie. Dla przykładu zysk z 10 000 egzemplarzy książki w cenie 40 zł to dla autora posiadającego tantiemy na poziomie 5% dochód na poziomie mniej więcej 20 000 zł. Czy to dużo? Jeśli chcielibyśmy żyć jedynie z pisania wynagrodzenie takie wymaga od nas dostarczania nowości wydawniczych co około 4 miesiące. Pamiętając o tym, że muszą sprzedawać się mniej więcej w takim nakładzie.
Czy można dużo zarobić na pisaniu książek?
Podany powyżej przykład to oczywiście uproszczenie. Zawód pisarza pozwala na zarabianie poczytnym autorom zwłaszcza takich książek, które sprzedają się cały czas. Im więcej książek autor wydawał na świat, tym większa szansa na dodruki jego pozostałych pozycji. Najwięcej zarabiają autorzy bestsellerów (tacy jak Andrzej Sapkowski czy Remigiusz Mróz), których książki sprzedają się w setkach tysięcy egzemplarzy. Jednak takie wyniki tych autorów to raczej wyjątek od reguły. Zwykle pisarz, zwłaszcza początkujący nie może liczyć na zarobki przekraczające 1-3 tysięcy miesięcznie. Z tego powodu wielu twórców traktuje pisanie jako hobby po godzinach.
Zarobki początkującego pisarza mogą odejść od normy, jeśli sukcesem okaże się wydanie poprzez selfpublishing. Warto jednak pamiętać, że wszystkie koszty związane z wydaniem książki ponosi wtedy pisarz. Musi on pokryć m.in. koszty redakcji, korekty, projektu okładki czy marketingu. Jednym słowem jest to inwestycja obarczona wysokim ryzykiem niepowodzenia, którą warto traktować jako rozwój własnej pasji i dodatkowy biznes, których nie koniecznie rozwinie się w zyskowne przedsięwzięcie.
Ile zarabiają debiutujący pisarze?
Debiutujący pisarz, niestety, tak jak pisałem w poprzednim akapicie, często dokłada do swojej pierwszej książki, zamiast na niej zarobić. Właśnie dlatego tak ważne są konkursy literackie, stypendia i granty – dzięki nim debiutujący autor może uzyskać wsparcie finansowe na swoją pracę. Również wspierające autorów crowdfundingi są popularne w polskiej literaturze. Bardzo dużo zależy także od wydawcy – jeśli pisarz podpisze dobry kontrakt, może się okazać, że jego pierwsza książka przyniesie mu całkiem niezłe wynagrodzenie.
Wydawnictwa dają lepsze wynagrodzenia autorom z wyższym potencjałem marketingowym. Jako autorzy musimy pamiętać, że są to firmy, których nadrzędnym celem jest zysk i utrzymanie. Zwykle nie zarabiają one milionów, a dodatkowo ponoszą spore ryzyko w przypadku gdy książka nie okaże sie bestsellerem. Na polskim rynku książki zarobki są uzależnione także od twojego portfolio jako autora. Jeśli jesteś debiutantem musisz przebić się przez gąszcz chętnych. W takich warunkach to wydawca jest na uprzywilejowanej pozycji i oferowane warunki nie zawsze okażą się korzystne.
Co ma wpływ na wynagrodzenie pisarza?
Częściowo odpowiedziałem już na to pytanie we wcześniejszych akapitach. Wynagrodzenie pisarza zależy od wielu czynników. Wpływ na nie mają m.in.: popularność autora, ilość sprzedanych egzemplarzy, umowa z wydawcą, rodzaj wydanej książki, powszechność promocji, która jej towarzyszy i takie czynniki jak rodzaj druku, ilość i kolor ilustracji w tomie. Każdy element jest jednym z kosztów wydawcy i ma wpływ na jego rentowność. Wydawcy starają się wybierać takie książki, które dobrze się sprzedadzą oraz płacić autorom tyle ile według nich warta jest ich praca. Wynagrodzenie autorów zależy również od tego czy jest się twórcą powieści, publikacji naukowej czy dydaktycznej. Każdy wypadek należałoby rozbić i wyjaśnić osobno. Bardzo podobnie jest zresztą w innych dziedzinach rynku pracy.
Jakie zasady obowiązują w branży wydawniczej?
Wydawnictwa wykorzystują rozmaite formy umowy (np. umowę o licencję wyłączną czy umowę o dzieło), ale zasady wynagradzania zwykle wyglądają tak samo. Zwykle umowy uzależnione są od liczby sprzedanych książek – wcześniej uzgodnione stawki procentowe, oraz czy kwoty te zwiększają się, gdy ilość sprzedanych książek wzrasta. To autor podejmuje decyzje odnośnie pozwolenia na publikację. Z tego powodu przed podpisaniem umowy wydawniczej warto dać ją do przeczytania prawnikom, którzy sprawdzą czy jest ona korzystna. Oddanie wydawcy zbyt dużej liczby praw w ramach jednej umowy może ograniczyć późniejsze zyski autora ze względu na pozostałe prawa do marki. Wydawnictwa nie ryzykują, one dokładnie wiedzą jakie są koszty wydania książki, a zyski są zawsze wynajdowane – często kosztem autorów. Ten proceder nie odbywa się wśród uznanych wydawców, ale zawsze warto mieć się na baczności.
Bycie autorem to wymagający zawód, który wymaga ogromnego zaangażowania, czasu i pracy. Możesz wiedzieć jak napisać świetną książkę, ale to tylko początek drogi. Przyszłe wynagrodzenie pisarza zależy od wielu czynników, jednak zwykle nie jest zbyt wysokie. Najwięcej zarabiają autorzy bestsellerów, ale nie tylko oni mogą osiągnąć sukces wchodząc na literacką ścieżkę kariery. Dla debiutujących pisarzy szczególnie ważny jest dobrze zorganizowany marketing – to on często decyduje o sukcesie książki. Jednocześnie warto pamiętać, że surowość warunków umów nie stanowi dobrej reprezentacji tego rzemiosła. Ówczesne książki są piękne i odzwierciedlają wielkie wartości, szkoda tylko że pisarz nie zawsze może na nich godnie zarabiać.
